Jedan od najznačajnijih predmeta industrijskog dizajna, komad namještaja koji vlada u enterijerima od početka njihovog nastanka i, naravno, predmet bez kojeg se ne može zamisliti svakodnevica svakako je njeno veličanstvo – stolica.
Koliko je važna, naročito u savremenom društvu, govori podatak da čovjek većinu svog vremena u budnom stanju upravo provodi sjedeći. Razvoj stolice kroz vijekove bio je dug i kompleksan, a najinteresantnije od svega je – što i dalje traje. Od prvih ravnih površina uklesanih u kamenu, preko raznih improvizacija kojima se sjedenje pokušalo učiniti što udobnijim (razni dodaci, pruće, lišće, trava), do masovne produkcije širokih dizajnerskih vizija, stolica je putovala kroz istoriju zajedno sa čovjekom.
Stolica kroz istoriju
Tokom vijekova, mijenjala je i mijenja oblik, formu, materijale, ali njena funkcija ostaje ista – mjesto za sjedenje, a njen imperativ – udobnost. Svakako je najrasprostranjeniji komad namještaja, ali i najzahtjevniji.
Njena istorijska evolucija je impresivna – prve stolice datiraju još iz vremena starih civilizacija – Mesopotamije i Egipta. Stolica je imala jaku konotaciju i značajnu ulogu kojom se definisao društveni stalež – bila je simbol moći, vlasti i autoriteta. Tako su prve asirske stolice bile ceremonijalne – bogato izrezbarene, ukrašene ornamentima.
Egipatske stolice su bile komfornije, svedenijeg izraza i logike konstrukcije. Stari Egipćani su čak imali i stolice na rasklapanje. Umjetnost i vještina izrade stolica razvijala se u skladu sa dostupnim materijalima i tehnikama obrade kojima je raspolagalo društvo. Antički narodi su već početkom nove ere razvili oblik “klismos” stolice, koji je u narednim vijekovima rado interpretiran i široko usvojen, a i danas služi kao inspiracija savremenim dizajnerima.
U zlatno doba renesanse, stolice su nosile obilježja, simbole vladara i vladarskih porodica. Određene zemlje i carstva razvijali su načine izrade i ukrašavanja i samim tim stvarali i uticali na nove stilove. Od kraja XVIII do sredine XIX vijeka značajni preokreti izmijenili su društvene i privredne tokove u većem dijelu svijeta. Industrijska revolucija i izmjene koje je ona donijela snažno su uticale i na polja umjetnosti i dizajna.
Revoluciju u dizajnu i proizvodnji stolica izazvao je Michael Thonet, austrijski kreator najšireg formata, koji je spojio umjetnost i tehniku. Proizvodio je namještaj čiji su dijelovi u uslovima velike vlage i visoke temperature savijani u željeni oblik, da bi zatim sastavljanjem formirali najraznovrsnije stolice, naslonjače, ljuljaške.
Eero Aarnio-Stolica Bubble
Industrijska stolica
Stolica od savijenog drveta, model 14, je prva prava industrijska stolica i predstavlja trijumf industrijskog dizajna. Ove stolice su na početku XX vijeka bile najomiljeniji komadi za uređenje enterijera, ne samo stambenih, već i mnogih drugih, kao što su restorani, klubovi, hoteli, trgovine.
Knock Off Eeames Lounge Chair
Na istorijskom putu od prije nove ere do danas, shvatanje i tretiranje stolica se mijenjalo – težilo se što boljem funkcionalnom, a ne primarno dekorativnom karakteru. Revoluciju u shvatanju i prihvatanju funkcije kao osnovne poente namještaja označila su moderna kretanja, stoga je XX vijek predstavljao raskršće sa dotadašnjim shvatanjem dizajna namještaja.
Dizajn Konstantina Grčića
Njemačka škola “Bauhaus” je dala vrhunske dizajnere, čije stolice se i danas proizvode i uvijek rado implementiraju u savremene enterijere. Sredinom XX vijeka nova tehnologija oblikovanja furniranih otpresaka našla je adekvatnu primjenu u oblikovanju namještaja. Tako su nastajali novi komadi koje danas nazivamo “klasicima moderne”.
Stolice Eamesovih i dalje predstavljaju vrhunce oblikovanja, ergonomije, udobnosti i estetike. Od sredine XX vijeka, zahvaljujući brojnim tehnološkim inovacijama, dizajn stolica doživio je nevjerovatan procvat. Fabrike namještaja sarađivale su sa svjetski priznatim dizajnerima, na tržištu se plasirao dobar dizajn.
Osamdesete godine obilježio je razvoj svijesti o ekologiji, koja će u XXI vijeku postaviti nove standarde u industriji namještaja, koji su i dalje aktuelni. Danas je teško nabrojati sve vrste materijala od kojih se izvode stolice.
Od drveta do metala
Drvo nikad nije “izašlo iz mode” kao materijal za proizvodnju, i dalje je neprikosnoveno – od različitog kvaliteta i klase, do različitih izvedenih materijala ili prefabrikata kojima je drvo baza. Današnja ponuda stolica na tržištu je raznolika, teško bi bilo utvrditi koliko vrsta postoji, kao i broj modela dostupan na tržištu.
Materijali od kojih se izvode i tehnologije kojima se izvode usavršavaju se iz dana u dan. I dalje su najtraženije one u kombinaciji materijala – drvo, koža, tekstil, plastika, metal. Naizgled nespojivi materijali odavno ne predstavljaju problem dizajnerima za kreiranje, niti proizvođačima za izvođenje. Kako svijest o ekologiji jača, tako se sve više akcenat stavlja na ekološke materijale. Konstantno se radi na dobijanju novih sirovina – na bazi reciklažnih materijala.
Marcel Breuer
Iako stolice djeluju kao prilično jednostavan komad namještaja, posmatrajući sa aspekta posmatrača i korisnika, sa aspekta dizajnera – svakako je jedan od najtežih i najkomplikovanijih zadataka u branši industrijskog dizajna. Uz maksimalno poštovanje ergonomije, pojedinačni elementi stolice moraju dati jedinstvenu, univerzalnu cjelinu koja mora biti prilagođena svim korisnicima – naravno, različitim.
MAGIS stolica
